مدیریت سود و ساختار مالکیت: شواهدی از شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران

در چهارچوب نظریۀ نمایندگی، تعارض منافع بین مدیران و سهام‌داران، ناشی از آن است که اهداف این دو گروه الزاماً همسو نیستند. مدیریت سود ازطریق اقلام تعهدی حسابداری، نمونه‌ای از انحراف مدیران از منافع سهام‌داران است که ممکن است، اعتبار گزارش‌های مالی را تضعیف کند و از این طریق، منافع سهام‌داران را به خطر بیندازد؛ و حتی  باعث اخلال در بازار اوراق بهادار شود. ساختار مالکیت از سویی می‌تواند برای مدیریت سود انگیزه ایجاد کند و از سوی دیگر، می‌تواند مدیریت سود را محدود کند. در این مقاله، درپی پاسخ‌ به این پرسش هستیم که آیا تفاوت در ساختار مالکیت و به بیان مشخص‌تر، تمرکز مالکیت، میزان مدیریت سود را دستخوش تغییر می‌کند؟ برای این منظور، به‌طور تجربی و با استفاده از یک مدل رگرسیونی، رابطۀ بین تمرکز مالکیت و مدیریت سود را در نمونه‌ای از شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران، طی سال‌های 1391 و 1392 بررسی می‌کنیم. در این بررسی، نشان داده می‌شود که بین مدیریت سود و برخی از معیارهای تمرکز مالکیت، رابطه‌ای معنادار و غیرخطی وجود دارد. از مهم‌ترین یافته‌های بررسی حاضر که نتایج سیاستی قابل‌توجهی دارد، این است که بین درصد سهام شناور آزاد شرکت و اقلام تعهدی اختیاری شرکتی رابطۀ غیرخطی به‌شکل حرف یو انگلیسی برعکس وجود دارد. یعنی، ابتدا با افزایش درصد سهام شناور آزاد شرکت، اقلام تعهدی اختیاری افزایش پیدا می‌کند. پس از آنکه درصد سهام شناور آزاد شرکت سطح بیشینه‌ای را رد کرد، با افزایش این متغیر، اقلام تعهدی اختیاری کاهش می‌یابد. این موضوعی است که باید چرایی آن به‌صورت نظری تبیین شود.